Edebiyat, kadınların sesini ve deneyimlerini yansıtarak toplumsal normlara meydan okuyan, kadın kimliğinin çeşitliliğini ve gücünü keşfeden bir alan olmuştur.
Sizden tek seferde 10 tane kadın yazar ismi sıralamanızı istersem kaç tane sayabilirsiniz? Ya da sayabilir misiniz? Gelin hep beraber buna neden olan perspektifi yakından inceleyelim!
Edebiyat toplumun yansımasıdır ve toplumsal edebiyat aracılığıyla nesiller boyu birbirlerinin seslerine kulak verme imkanı tanır. Tarih boyunca kadınların sürekli yücelttiği, devlet işlerinde rol aldığı, gerekirse savaşabileceği anlatılırken yazarlık yapma olasılıkları neredeyse anlatılmamaktadır. Bunun nedeni kadın karakterlerin temsili, çoğu zaman toplumsal cinsiyet normlarının gölgesinde şekillenmiştir. Edebiyatta kadın olarak var olabilmek de oldukça güç bir durum haline gelmiştir.
Toplumsal Tabuların Gölgesindeki Kadınlar:
Edebiyat çerçevelerinde kadınlar roman karakteri olmaktan öteye geçememiş, sürekli belirli kalıplara tutulmuştur. Bu kalıplar arasında en yaygın olanlar; “anne”, “eş”, “sadakat”, “eve hizmet etmek” rolleriyle bütünleştirilmişlerdir. Kalıpları kırmak isteyen kadınlar toplum tarafından baskılanmış hatta bu küçük isyanı bastırmak için herkes seferber olmuş dersek yeridir, bundan dolayı toplumsal sınırlamalarla şekillenen zayıf karakterler haline gelmişlerdir.
Peki bu her zaman sürmüş müdür? Tabi ki hayır!
- ve 20. yüzyılların başlarında, kadınlar bu toplumsal tabulara karşı daha güçlü bir duruş sergilemeye başlamış, kadınlar sadece edebiyatın okuyucuları değil, aynı zamanda aktif bir şekilde üretici rollerini üstlenerek topluma meydan okumaya başlamışlardır. Kadınların özgürlük arayışlarını ve toplumsal eşitsizliklere karşı verdikleri mücadeleleri kaleme alınmış, sınırları aşılmıştır.
Modernizm Etkisiyle Gelen Kimlik ve Özgürlük Arayışı:
Modernizmin edebiyata gelişiyle beraber kadınlar artık roman karakteri olmanın ötesine geçmiş kendi seslerinin yazarı olmaya başlamışlardır. Bu kadınlar arasında Türk Edebiyatı nezdinde Halide Edip Adıvar, Müfide Ferit Tek gibi isimler görülebilir. İlerleyen dönemlerde Adalet Ağaoğlu, Afet Ilgaz, Halide Nusret Zorlutuna, Nezihe Meriç, Tomris Uyar… gibi isimlerle edebiyat sahnesi kadınlarla daha popüler var olmuştur.
Toplumsal rollerin ötesinde kimlik arayışına giren bu kadın karakterler, birçok kadın okuyucunun da kendini bulmasına, toplumsal baskılara karşı mücadele etmesine ve kendi seslerini keşfetmesine ilham vermiştir. Özellikle feminist edebiyatın yükselişiyle beraber, kadınların yaşadığı zorluklar daha fazla görünür hale geldi ve bu durum kadın yazarların eserlerinde güçlü bir biçimde yankı buldu.
Edebiyatın Dönüştürücü Gücü ve Kadın:
Kadın yazarların varlığı toplumsal cinsiyet rollerinin sorgulanmasına ve değişimin başlatılmasına öncü oldu. Bunun yanı sıra bireysel özgürlük mücadelelerini de kaleme aldılar. Kadınlar sadece zayıf ve ezilen karakterler olarak değil, tersine toplumu dönüştüren ve yeni bir düzen kurmaya çalışan bireyler olarak betimlenmeye başlandı. Böylece toplumsal sorgu ve dönüşüm meydana geldi.
Edebiyat, kadınların sesini yükseltmeye ve onların hikayelerini anlatmaya devam ettikçe toplum da bu seslere kulak vermeye başlayacak ve bu seslere katılacaktır. Kadınların her alanda olduğu gibi edebiyat alanında da parlamasını sağlayacak bizlere de edebiyatla dolu günler diliyorum!
Helin TUNÇ
